نشریه علمی- ترویجی پژوهش هنر

اگرچه ثبت عناصر دنیای واقعی در سرشت عکاسی عجین شده است، اما عکس صرفاً جهانی همسان و همانند جهان واقعی ارائه نمی‌کند، بلکه علاوه‌بر خصلت ارجاع‌دهندگی و بازنمایانه، از قابلیت بیان‌گرایانه نیز برخوردار است. بنابراین، هر عکس را می‌توان به‌مثابه متنی نشانه‌ای دانست که دلالت‌های متعددی را در معرض تفسیر و تأویل مخاطب قرار می‌دهد. ازاین‌رو، کاربست ابزارهای تحلیلیِ رویکرد نشانه‌شناسی در تحلیل و خوانش عکس، هدف این مقاله است. بدین منظور، اصل جانشینی و همنشینی، تعامل و تقابل نشانه‌ها، معنای صریح و ضمنی، بافت یا زمینه و بینامتنیت، معرفی و در تحلیل و خوانش عکس به آزمون گذاشته شده‌اند. پرسش‌های مطرح‌شده عبارت‌اند از: 1. سازوکار و نقش ابزارهای تحلیلی رویکرد نشانه‌شناسی در تحلیل و خوانش عکس چیست. 2. اهمیت کاربست این ابزارها در تجزیه ‌و تحلیل عکس چیست. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و اطلاعات، از منابع کتابخانه‌ای جمع‌آوری شده است. کلیه نمونه‌های تصویری نیز از شاخه عکاسی مستند انتخاب شده‌اند. نتایج پژوهش بیانگر این است که به‌واسطه کاربست ابزارهای تحلیلیِ موجود در رویکرد نشانه‌شناسی، افزون‌بر تجزیه‌ و تحلیل و خوانش روشمند عکس‌ها، جلوه‌های متعدد مفهومی، بصری و زیبایی‌شناسی آنها آشکار می‌شود و چارچوبی برای تقسیم‌بندی عکس‌ها نیز فراهم می‌گردد. بدین شکل که به کمک این ابزارها، بهتر و دقیق‌تر می‌توان جهت ارجاع عکس‌ها را تشخیص داد و عکس‌ها را در قالب سه دسته کلی قرار داد. این دسته‌بندی به‌ترتیب درجه اهمیت عبارت‌ است از: 1. عکس‌های عکاس‌محور 2. عکس‌های سوژه‌محور 3. عکس‌های دوربین‌محور.