مرمت و معماری ایران، جلد ۲، شماره ۱۹، صفحات ۵-۰
عنوان فارسی پژوهشی بر تزیینات هندسیِ محراب‌های گچ بری قرن ششم تا اواسط قرن هشتم هجری در ایران
چکیده فارسی مقاله تزیینات هندسی از جمله تزیینات پرکاربرد در هنر اسلامی است که به تنهایی و گاه در تلفیق با سایر نقوش یا کتیبه ها استفاده شده است. محراب‌های گچ بری قرن ششم تا اواسط قرن هشتم هجری مقارن با عصر سلجوقی و ایلخانی نیز، از جمله آثاری هستند که علاوه بر تزیینات متنوع گیاهی و انواع کتیبه ها، با تزیینات هندسی متنوع و زیبایی آراسته شده اند. این پژوهش با هدف معرفی و مقایسه انواع تزیینات هندسی به کار رفته در محراب‌های گچ بری قرون مذکور؛ از حیث تنوع، تداوم یا تکرار آن ها و محل کاربردشان در بخش های مختلف محراب‌ها شکل گرفته است. در راستای دستیابی به این هدف، پرسش اصلی این پژوهش چنین است: تزیینات هندسی موجود در محراب‌های گچ‌بری قرن ششم تا اواسط هشتم هجری کدام است و چه شباهت ها و تفاوت هایی در این گروه از تزیینات به لحاظ؛ نوع نقوش و محل کاربرد آن ها در اجزاء مختلف محراب‌های عصر سلجوقی و ایلخانی وجود دارد؟ روش یافته اندوزی بر اساس پژوهشی میدانی (عکاسی – طرح خطی1 تصاویر) و با استناد به منابع مکتوب انجام شده که به روش تاریخی- تطبیقی، به تحلیل داده های بدست آمده از نمونه های مطالعاتی می پردازد. نتایج حاصله، که از بررسی 40 محراب گچ بری تاریخ دار یا منسوب به قرن ششم تا اواسط قرن هشتم هجری (دارای تزیینات هندسی) به دست آمده، حاکی از آن است که؛ در هر دو دوره، بیشترین درصد را،گره هایی برپایه عدد مبنای2 شش از قبیل؛ گره های «شش و شمسه»، «شش و سه پری گردان» و ... به خود اختصاص داده که غالبا،ً در نیم ستون ها و دیوارهای روبرو یا جانبی محراب‌های گچ بری قرار دارد. استفاده از طرح های هندسی3؛ زیگزاگی، زنجیرمانند و حصیری نیز به دفعات، در حاشیه های باریک تکرار شده است. اما از جمله بارزترین تفاوت های موجود در تزیینات هندسی محراب‌های دوره ایلخانی می توان به؛ کاربرد بیشتر گره ها به لحاظ کمیت، تلفیق نقش‌مایه‌های گره با نقوش (گل، برگ) و شکل های هندسی ساده و استفاده از طرح های هندسی پُرکارتر و متنوع تر در حاشیه های باریک، اشاره نمود. 
کلیدواژه‌های فارسی مقاله
عنوان انگلیسی A Study of Geometric Ornaments of Plaster Mihrabs Made between 12th and the mid-14th Centuries in Iran
چکیده انگلیسی مقاله The geometric ornaments are considered as a kind of decorating that has been used mostly in the Islamic art, alone and sometimes in conjunction with other motifs or inscriptions. The plaster altars made between 12th and the mid-14th centuries towards the Seljuk and Ilkhanid dynasties, are also considered as the works that have been decorated using various plant decorations and inscriptions, as well as different geometric designs. The goal of this research is to introduce and compare different kinds of geometric ornaments used in the plaster altars of the mentioned centuries in terms of diversity, sustainability or repetition and place of application in different parts of the altars. Therefore, the main question of this research is arisen as follows: what are geometric ornaments of the plaster altars made between the 12th and the mid-14th centuries and what are their similarities and differences in terms of the type of designs and their place of application in different parts of the altars made during the Seljuks and Ilkhanids? The data was collected through field research, i.e. photography, and linear designing of the images, referring to the written resources and was analyzed through a comparative-historical method. The results, obtained from studying 40 plaster altars made during this period, show that in both periods, the majority of ornaments are composed of numerical knots on the basis of six, like "six and roundel", "six and three rounding fairies", etc. that are mostly seen on the half-columns and face or side walls of the plaster altars. The geometric, zigzag, chain and wicker-like designs have been repeated frequently along the narrow margins. The most significant differences of the altars made during Ilkhanids in terms of geometric ornaments are using more knots, simple geometric figures, more detailed and diverse geometric designs along narrow margins and combinations of knots with motifs (flower and leaf). 
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله
نویسندگان مقاله احمد صالحی کاخکی | ahmad salehi kakhki
art university of isfahan
دانشگاه هنر اصفهان

بهاره تقوی نژاد | bahareh taghavi nejad
art university of isfahan
دانشگاه هنر اصفهان

نشانی اینترنتی http://mmi.aui.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-59-1&slc_lang=fa&sid=1
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده معماری و شهرسازی
نوع مقاله منتشر شده پژوهشی
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات